Οι ανελεύθεροι - Tο πλοίο των νεκρών - il galeone

Τον τελευταίο καιρό έπαιξε μία κουβέντα στο στέκι και προσωπικά με απασχολεί ούτως ή άλλως πολύ καιρό το θέμα. Σκέψεις όπως αυτές του Ντοστογιέφσκι στους αδερφούς Καραμαζωφ στην παραβολή του Μέγα Ιεροεξεταστή, σκέψεις όπως αυτή του Πλάτωνα και την αλληγορία του σπηλαίου, το "Ακου ανθρωπάκο" του Βίλχελμ Ράιχ ή οι Αριθμημένοι του Ελίας Κανέτι είναι πράγματα που σχετίζονται με ένα ζήτημα που από πάντα απ' ότι φαίνεται απασχολούσε τον άνθρωπο. Το ζήτημα της ανελευθερίας. Όχι μόνο από την άποψη απλά της σκλαβιάς ή της στέρησης της ελευθερίας αλλά και από την άποψη της ανθρώπινης ιδιοσυγκρασίας (ανθρώπινης φύσης), αν βέβαια μπορούμε όντως να το γενικεύσουμε, όσον αφορά τον εξουσιαστή και τον εξουσιαζόμενο. Το αίσθημα της εξουσίας, της υποταγής, του σαδισμού και του μαζοχισμού ή της  περιορισμένης γνώσης. Τέλοσπάντων δυσκολεύομαι να το εκφράσω με λίγα λόγια και πιθανόν να γίνει κάποια θεματική και συζήτηση πάνω στο θέμα αργότερα στο ταξίδι χωρίς χάρτη.

Παρόλα αυτά βέβαια η λογοτεχνία πάντα προσφέρει έναν εύκολο τρόπο για να εκφραστεί κανείς και να γίνει κατανοητός. Κάποιες λοιπόν τέτοιες σκέψεις έκανε και ο B Traven στο βιβλίο του "Το πλοίο των νεκρών". Το βιβλίο κοντολογίς αναφέρεται σε ανθρώπους που επειδή δεν έχουν τα απαραίτητα χαρτιά  (ταυτότητες, διαβατήρια, ναυτικά φυλλάδια) καταφεύγουν αναγκαστικά σε αυτό το πλοίο όπου θα δουλεύουν κάτω από άθλιες συνθήκες ατέλειωτες ώρες χωρίς δικαιώματα με εξευτελιστικούς μισθούς κλπ. Για αυτόν τον κόσμο ιδιαίτερα μετά τον Α παγκόσμιο πόλεμο και την αυξημένη γραφειοκρατία που επήλθε οι άνθρωποι αυτοί είναι απλά ανύπαρκτοι, είναι νεκροί. Εξού και "το πλοίο των νεκρών". Κάποια στιγμή λοιπόν ο Traven γράφει:

Πριν μπω στο βασίλειο των νεκρών , αναρωτιόμουν πως είναι δυνατή η σκλαβιά και η στρατιωτική υπηρεσία, πως μπορούν οι άνθρωποι να μην προτιμούν την αυτοκτονία από τον θάνατο μπροστά στα κανόνια. Από τότε όμως που είμαι νεκρός μεταξύ νεκρών, αυτό το μυστήριο φωτίστηκε από μόνο του. Όσο χαμηλά κι αν πέσει ένας άνθρωπος, μπορεί πάντα να πέσει ακόμα χαμηλότερα, όσο φοβερά κι αν είναι τα μαρτύρια του, είναι πάντα ικανός να υποφέρει κι άλλα ακόμα φοβερότερα. Αυτό οφείλεται στο πνεύμα του ανθρώπου, που τον ανεβάζει πάνω από το κτήνος, και ταυτόχρονα τον κατεβάζει πιο κάτω από αυτό. Εγώ που στη ζωή μου οδήγησα πολλά καραβάνια από καμήλες, λάμα, γαϊδούρια και μουλάρια, είδα αρκετές φορές αυτά τα ζώα όταν τα φόρτωναν έστω και μ' ένα κιλό βάρος παραπάνω ή τα κακοποιούσαν, να ξαπλώνουν χάμω, και να προτιμούν τον θάνατο από την κακομεταχείριση. Αλλά η κορωνίδα της δημιουργίας αγαπάει τη σκλαβιά, δοξάζεται υπομένοντας το πυρ των κανονιών και χαϊδεύει το μαστίγιο που τον χτυπάει. Κι αυτό, γιατί σκέφτεται, γιατί μπορεί να ελπίζει πως και τούτο θα περάσει. Η ελπίδα είναι το καταφύγιο του. Έλεος για τους σκλάβους, τους στρατιώτες, τους ανάπηρους; Μίσος για τους τυράννους; Ποτέ! Πρώτα εμφανίστηκαν οι σκλάβοι και μετά οι δικτάτορες.

Ντάξει το θέμα σηκώνει πολύ κουβέντα. Αν θέλετε γράψτε κάποιο σχόλιο και τοποθετηθείτε. Εμένα πάντως τώρα δεν ξέρω πως, και αν τελικά πραγματικά έχει κάποια σχέση ,αλλά αμέσως μόλις άρχισα να διαβάζω το βιβλίο, το συνέδεσα με αυτό το τραγούδι και αυτό το stop motion animation. Stop motion animation δεν είναι ρε παιδιά; Ρωτάω κι αυτούς που τα ξέρουν καλύτερα... 

Και οι στίχοι μεταφρασμένοι:

Είμαστε τσούρμο αναιμικό
σε μια φριχτή γαλέρα
που πάνω της ο θάνατος
με πείνα αργά θερίζει

Ποτέ διαυγή ορίζοντα
η αυγή δεν έχει δείξει
στο βρόμικο κατάστρωμα
πάντα η φρουρά ουρλιάζει

Τις μέρες μας τις κλέβουνε
σε βρομερά σανίδια
κι είμαστε δούλοι ασθενικοί
δεμένοι με αλυσίδα

Φεγγάρι πάνω απ τη θάλασσα
στον ουρανό τ αστέρια
μα πάνω από τα φώτα μας
πένθιμο πέπλο πέφτει

Αγέλες δούλων ξέσαρκων
κωπηλατούν βογγώντας
την αλυσίδα σου αν δε σπας
πάνω στο κουπί πεθαίνεις!

Το λοιπόν, σκλάβε, που βογγάς,
κουπί θα τραβάς αιώνια;
Κάλλιο στο κύμα θάνατος
στη θάλασσα που αφρίζει

Κουπί θα τραβάμε ίσαμε,
το πλοίο στα βράχια να πέσει.
Ψηλά τις μαυροκόκκινες,
στο σφύριγμα του ανέμου!

Κι αν είναι σάβανο άθλιο
το αφρισμένο κύμα
πάνω απ τους μάρτυρες θα βγει
της αναρχίας ο ήλιος!

Στα όπλα, στα όπλα, σκλάβοι, ορθοί!
το κύμα ανεβαίνει, μουγγρίζει
βροντές, αστραπές, κεραυνοί
χτυπούν τη μοιραία γαλέρα!

Στα όπλα, στα όπλα, σκλάβοι, ορθοί!
Παλέψτε σκληρά, με καρδιά,
δικαιοσύνη ορκιστείτε να γίνει
κι ή θάνατο, ή λευτεριά!

δικαιοσύνη ορκιστείτε να γίνει
κι ή θάνατο, ή λευτεριά!

Γενικότερα πάντως το βιβλίο (παρόλο που ακόμα δεν το έχω διαβάσει όλο) αξίζει τον κόπο να το διαβάσετε. Ο Traven έχει ένα ξεχωριστό τρόπο να εκφράζεται με πολύ αμεσότητα και απλότητα. Κατά τα άλλα ο Traven ήταν και μια ξεχωριστή προσωπικότητα που σίγουρα έχει ενδιαφέρον να διαβάσει κανείς την (αμφιλεγόμενη) βιογραφία του. Εδώ θα βρείτε μία μεταφρασμένη.